Wadę wzroku nazywa się fachowo wadą refrakcji lub niemiarowością oka (ametropia). Wadę refrakcji stwierdza się w sytuacji, gdy układ optyczny w spoczynku nie ogniskuje wpadającej do wnętrza gałki ocznej, równoległej wiązki światła na siatkówce. Ogniskowanie światła na siatkówce umożliwiają odpowiedni stosunek krzywizny i mocy łamiącej powierzchni optycznych oraz współczynników załamania światła przez ośrodki optyczne do długości osi gałki ocznej. Niemiarowości obejmują: nadwzroczność, krótkowzroczność i niezborność (astygmatyzm). Badanie wady refrakcji jest konieczne do oceny ostrości wzroku u pacjenta i prawidłowej korekcji optycznej (doboru mocy szkieł okularowych lub soczewek kontaktowych).
Metody badania wad refrakcji
Subiektywną metodą badania wady refrakcji jest metoda Dondersa. Polega ona na badaniu ostrości wzroku oka, kiedy badany patrzy w dal przez oprawki okularowe, do których wkłada się soczewki o różnej mocy do czasu aż badana osoba stwierdzi, że obraz jest najostrzejszy. W przypadku krótkowzroczności za wadę refrakcji uznaje się wartość (moc) najsłabszej soczewki rozpraszającej (minusowej), przy której uzyskuje się prawidłową ostrość widzenia. W przypadku nadwzroczności jest to odpowiednio wartość najmocniejszej soczewki skupiającej (plusowej). Badanie to jest niemiarodajne u dzieci, ponieważ ich zdolność akomodacji (nastawności oka) jest bardzo duża. Podobnie metodą tą nie można się posłużyć u młodzieży lub dorosłych, u których akomodacja jest bardzo silna lub nastąpił jej skurcz.
Obiektywną metodą badania wady refrakcji jest skiaskopia, zwana również retinoskopią. Polega ona na rzutowaniu wiązki promieni świetlnych na dno oka i obserwowaniu kierunku ruchu czerwonego odblasku z dna oka w obrębie źrenicy. Do badania służą specjalne listwy (linijki) lub koło Hessa z osadzonymi w nich soczewkami o różnej mocy. Aby przeprowadzić badanie koniecznie należy farmakologiczne porazić mięsień rzęskowy odpowiadający za nastawność oka (akomodację).
Autorefraktometria („refraktometria automatyczna” lub „komputerowe badanie wady wzroku”)
Autorefraktometria to zautomatyzowane, sterowane przez komputer badanie wady refrakcji, w którym wykorzystuje się zasadę skiaskopii. Po badaniu uzyskuje się wydruk z wartością wady sferycznej i niezborności. Wadą autorefraktometrii jest niemożność pełnego wyeliminowania akomodacji, o ile nie poda się leków (kropli) znoszących akomodację.
Ryc. Autorefraktometr
Jak się przygotować do badania?
Przed badaniem należy zdjąć soczewki kontaktowe, natomiast w czasie jego trwania spokojnie patrzeć daleko przed siebie. W przypadku obiektywnego badania wady refrakcji stosuje się leki porażające akomodację. U dzieci oznacza to niejednokrotnie konieczność kilkudniowego stosowania leków w okresie bezpośrednio poprzedzającym badanie. Leki działające krótkotrwale (np. tropikamid) stosuje się kilkakrotnie tuż przed badaniem, trzeba jednak pamiętać, że pozostawiają one resztkową akomodację. Leki działające długotrwale (np. atropina) całkowicie porażają akomodację, ale powodują kilkudniową lub kilkunastodniową nieostrość widzenia i nadwrażliwość na światło związaną z poszerzeniem źrenicy. W związku z tym na badania warto przynieść ze sobą okulary przeciwsłoneczne.
Wskazania do badania wady refrakcji
Część rutynowego badania okulistycznego. Część specjalistycznych badań w przypadku np. znaczących wad wzroku, zeza, dużej niezborności, przed zabiegami korekcji wad wzroku (laserowymi, chirurgicznymi).
Możliwe powikłania po badaniu wady refrakcji
W przypadkach stosowania leków porażających akomodację zawsze występuje poszerzenie źrenicy, przejściowe nieostre widzenie, czy światłowstręt.
Jakie stany występujące w związku z badaniem wady refrakcji powinny skłonić do kontaktu z lekarzem?
W przypadku konieczności zastosowania atropiny należy zachować daleko posuniętą ostrożność, ponieważ istnieje ryzyko przedawkowania tego leku, zwłaszcza u dzieci. Obserwuje się następujące objawy przedawkowania: niepokój, zaczerwienienie i suchość skóry oraz błon śluzowych, zmniejszenie wydzielania potu, zatrzymanie moczu, zaparcie, zaburzenia rytmu serca. W przypadku pojawienia się takich objawów konieczny jest pilny kontakt z pediatrą i zgłoszenie się na SOR (szpitalny oddział ratunkowy).
U osób z wąskim, zamykającym się kątem przesączania poszerzenie źrenicy przez leki porażające akomodację może wywołać atak jaskry zamkniętego kąta, charakteryzujący się m.in.: wzrostem ciśnienia wewnątrzgałkowego, silnym bólem oka, bólem głowy, znacznym pogorszeniem widzenia, silnym zaczerwienieniem oka i pojawieniem się kół tęczowych wokół źródeł światła. Wymaga to pilnego zgłoszenia się na SOR i leczenia okulistycznego.
