×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometria)

dr n. med. Arkadiusz Pogrzebielski
Ośrodek Chirurgii Oka Prof. Zagórskiego w Krakowie
Oculus - Krakowskie Centrum Okulistyczne, Kraków
Scanmed, Szpital św. Rafała w Krakowie

Co to jest tonometria?

Tonometria to pomiar ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Gałka oczna wypełniona jest cieczą wodnistą (płynem śródocznym), która zapewnia jej prawidłowe napięcie i odpowiednie uwodnienie ośrodków optycznych tj. rogówki i soczewki, co wpływa na ich przejrzystość i regularność krzywizny. Ciecz wodnistą wytwarza nabłonek ciała rzęskowego i wydziela do tylnej komory oka. Następnie przez otwór źreniczny ciecz ta przedostaje się do komory przedniej, skąd przez beleczkowanie w kącie rogówkowo-tęczówkowym (nazywanym kątem przesączania) odpływa do zatoki żylnej twardówki (nazywanej kanałem Schlemma), przedostaje się do znajdujących się w rąbku rogówki żył wodnych, a następnie do splotu naczyń żylnych. Przez beleczkowanie tzw. drogą konwencjonalną odpływa około 90% cieczy wodnistej. Pozostałe 10% odpływa drogą naczyniówkowo-twardówkową przez tęczówkę oraz przez ciało rzęskowe do przestrzeni nadtwardówkowej. Odpływ cieczy wodnistej uwarunkowany jest oporem w drogach odpływu i ciśnieniem w żyłach nadtwardówkowych. Ciśnienie wewnątrzgałkowe zależy od stopnia równowagi między produkcją cieczy wodnistej a jej odpływem z gałki ocznej. U zdrowych osób za wartości prawidłowe ciśnienia wewnątrzgałkowego powszechnie uznaje się zakres 10–21 mm Hg. Ciśnienie wewnątrzgałkowe waha się w ciągu dnia (najwyższe jest w godzinach porannych). Jego średnie dobowe wahania nie przekraczają 5 mm Hg.

Tonometria aplanacyjna

Tonometrię aplanacyjną (Goldmanna) uważa się za standardową metodę badania. Jej zasada opiera się na regule Imberta i Ficka, zgodnie z którą ciśnienie panujące we wnętrzu kuli jest równe sile potrzebnej do jej spłaszczenia, podzielonej przez wielkość powierzchni spłaszczenia. W badaniu wykorzystuje się tonometr Goldmanna, aparat wyposażony w podwójny pryzmat o średnicy 3,06 mm. Przy jego pomocy spłaszcza się powierzchnię znieczulonej rogówki, której obraz jest dobrze widoczny w lampie szczelinowej.


Ryc. 1. Tonometria aplanacyjna (Goldmanna)

Opis badania

Pacjentowi siedzącemu przed lampą szczelinową znieczula się powierzchnię oka, a film łzowy zabarwia się roztworem fluoresceiny, która pod wpływem kobaltowo-niebieskiego światła zaczyna świecić (wykazuje fluorescencję). Końcówką pryzmatu uciska się szczyt rogówki. W chwili zetknięcia z rogówką zabarwiony film wytwarza wokół okrągłej końcówki pryzmatu menisk, który widoczny jest w postaci dwóch żółtych półokręgów. Skalę tonometru ustawia się tak, aby półokręgi te zetknęły się wewnętrznymi krawędziami, a następnie odczytuje się na niej wartość ciśnienia. Możliwe błędy wynikają m.in. ze zbyt dużej lub zbyt małej ilości fluoresceiny (odpowiednio zawyżona lub zaniżona wartość ciśnienia), przypadkowego uciśnięcia gałki ocznej przez badającego (zwiększa ciśnienie w oku).

Tonometria wgłobieniowa (impresyjna)

W badaniu tym stosuje się tonometr Schiøtza. Aparat ustawia się pionowo na znieczulonej rogówce, przy czym pacjent leży lub ma głowę odchyloną do tyłu. Trzpień tonometru uciska rogówkę, a jej opór zależy od ciśnienia panującego w gałce ocznej. Możliwe błędy wynikają ze zwiększonego współczynnika sztywności rogówki, co zdarza się u osób w podeszłym wieku (ciśnienie fałszywie wysokie). U pacjentów ze znaczną krótkowzrocznością lub chorych na chorobę Gravesa i Basedowa, u których powłoki oka są bardziej elastyczne, pomiar ciśnienia może być fałszywie niski.

Tonometria bezkontaktowa (typu air-puf)

W przypadku tego rodzaju badania podmuch sprężonego powietrza spłaszcza rogówkę. Przy badaniu nie jest konieczne znieczulenie miejscowe. Siła podmuchu powietrza może jedynie zaskoczyć i przestraszyć pacjenta.

Inne tonometry

Tonometr Perkinsa to zminiaturyzowany aparat wyposażony w pryzmat Goldmanna, tonometr typu Pulsair (Keelera) jest bezkontaktowym przenośnym przyrządem mierzącym ciśnienie powietrza potrzebnego do spłaszczenia rogówki, natomiast Tono-Pen to ręczny tonometr, w którym specjalny przetwornik spłaszcza rogówkę; jego zaletą jest możliwość zastosowania nawet u badanych z założonymi soczewkami kontaktowymi.

Tonometr
Ryc. 2. Tonometr

Jak się przygotować do badania?

Przed badaniem należy rozluźnić mocno zapięty kołnierzyk. Badany powinien spokojnie oddychać, nie może wstrzymywać oddechu (manewr Valsalvy) ani zaciskać powiek. Drugim, niebadanym okiem należy patrzeć w dal prosto przed siebie. W przypadku badań wymagających znieczulenia powierzchni gałki ocznej badany powinien poinformować lekarza o ewentualnej alergii na leki znieczulające. Przed badaniem należy zdjąć soczewki kontaktowe.

Wskazania do tonometrii

Tonometria stanowi część rutynowego badania okulistycznego. Jest jednak szczególnie wskazana w przypadku jaskry, nadciśnienia ocznego (lub ich podejrzenia), a także w trakcie kontroli po zabiegach na gałce ocznej.

Możliwe powikłania po tonometrii

Tonometria jest badaniem bezpiecznym i rzadko prowadzi do powikłań. W rzadkich przypadkach u pacjenta może wystąpić przejściowe nieostre widzenie lub zaczerwienienie oka albo pojawić się uczucie ciała obcego pod powieką (związane z niewielkim nawet ubytkiem nabłonka rogówki w wyniku mechanicznego kontaktu przyrządu z okiem).

Jakie stany występujące po tonometrii powinny skłonić do kontaktu z lekarzem?

Do lekarza należy zgłosić się, jeśli pojawi się bardzo silne zaczerwienienie oka, zaczerwienienie utrzymujące się ponad jedną dobę albo wydzielina ropna w oku.

02.12.2013
Zobacz także
  • Jaskra
  • Badanie kąta przesączania (gonioskopia)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta