Co to jest?
Zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej obejmuje tęczówkę i część ciała rzęskowego. Może mieć ono charakter ostry lub przewlekły.
Jakie są przyczyny?
Ostre zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej może być związane z obecnością antygenu HLA-B27 i towarzyszących mu chorób, takich jak:
- zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
- zespół Reitera,
- łuszczycowe zapalenie stawów,
- zapalne choroby jelit.
Występuje także ostre zapalenie przedniego odcinka niezwiązane z HLA-B27. Dzieje się tak na przykład w przypadku zapalenia błony naczyniowej wywołanego zakażeniem wirusem opryszczki czy ospy.
Przewlekłe zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej najczęściej wiąże się z młodzieńczym zapaleniem stawów i występuje u dzieci. U dorosłych może być spowodowane chorobami ogólnymi, na przykład gruźlicą, sarkoidozą czy kiłą.
Jedną z odmian przewlekłego zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej jest heterochromiczne zapalenie Fuchsa, które ma nieznaną etiologię.
Jednak w wielu przypadkach, mimo zaawansowanej diagnostyki, nie udaje się ustalić przyczyny zapalenia, wówczas o takim zapaleniu mówi się że jest idiopatyczne.
Jak często występuje?
Zapalenie przedniego odcinka jest najczęstszą postacią zapalenia błony naczyniowej, a z kolei ostre – najczęstszą formą zapalenia w przednim odcinku oka. Według piśmiennictwa współczynnik zachorowalności wynosi około 8 przypadków na 100 000 osób w populacji rocznie. Heterochromiczne zapalenie Fuchsa występuje najczęściej u młodych osób (4% wszystkich zapaleń błony naczyniowej).
Jak się objawia?
W ostrym zapaleniu najczęściej występuje nagły ból (zob. Ostry ból oka) i zaczerwienienie gałki ocznej (zob. Zaczerwienienie oka) bez towarzyszącej patologicznej wydzieliny z oka, światłowstręt, dodatkowo obserwuje się różnego stopnia pogorszenie ostrości wzroku.
W przewlekłej formie tej choroby objawy są znacznie mniej nasilone. Początek choroby może być podstępny, ponieważ chory nie odczuwa bólu, nie ma zaczerwienionego oka, a spadek ostrości widzenia zwykle następuje powoli.
Heterochromiczne zapalenie Fuchsa występuje jednostronnie. Charakterystyczną cechą tej choroby jest jaśniejsza barwa tęczówki w oku z zapaleniem, stąd heterochromia, czyli różna barwa tęczówek. Zapalenie to rozwija się powoli, latami, nie wywołując dolegliwości, aż do momentu pogorszenia widzenia z powodu powikłań w przebiegu choroby, a mianowicie zaćmy i jaskry wtórnej.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
W razie wystąpienia objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem okulistą, ponieważ tylko specjalista może właściwie zdiagnozować chorobę. Odkładanie decyzji o wizycie w gabinecie okulistycznym nie poprawi stanu miejscowego, a jedynie go pogorszy, mogąc doprowadzić nawet do utraty widzenia.
Ryc. 1. Na godzinie 8. widoczny zrost tylny powodujący nieregularne rozszerzanie się źrenicy i jej zniekształcenie
Jak lekarz stawia diagnozę?
Przed badaniem w lampie szczelinowej lekarz zbiera wywiad, którego szczegóły opisano we wprowadzającym artykule dotyczącym ogólnie zapalenia błony naczyniowej. W przypadku ostrego zapalenia podczas badaniu w biomikroskopie (zob. Badanie w lampie szczelinowej) lekarz stwierdza zaczerwienienie oka (zob. Zaczerwienienie oka). Ma ono zwykle charakter sinoczerwonej obwódki wokół rąbka rogówki i nazywane jest zadrażnieniem głębokim (rzęskowym). Źrenica w chorym oku jest zwężona i słabo reaguje na światło (zob. Zaburzenia źrenicze). Często dochodzi też do tworzenia się zrostów między tęczówką a rogówką (zrosty przednie) oraz między tęczówką a przednią powierzchnią soczewki położonej tuż za tęczówką (zrosty tylne). Wskutek tego źrenica może mieć nieregularny kształt (np. owalny lub przypominający koniczynę).
Ryc. 2. Ropostek – zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej
W przednim odcinku oka widoczne są także osady na rogówce oraz wysięk komórek zapalnych w komorze przedniej oka, który czasem może odkładać się na dnie komory tworząc „poziom” ropy (ropostek; zob. Ropa w przedniej komorze oka). Ciśnienie wewnątrzgałkowe jest niskie.
W przewlekłym zapaleniu praktycznie nie występuje zaczerwienienie oka, w komorze przedniej oka obserwuje się komórki zapalne oraz grube osady rogówkowe. Mogą być również obecne guzki tęczówki.
Poza badaniem w biomikroskopie przeprowadza się badania dodatkowe, które opisano w artykule dotyczącym ogólnie zapalenia błony naczyniowej. Heterochromiczne zapalenie Fuchsa występuje jednostronnie, powodując heterochromię, na rogówce występują rozsiane osady, a w ciele szklistym męty.
Jakie są sposoby leczenia?
W zapaleniu przedniego odcinka błony naczyniowej najczęściej stosuje się miejscowo krople zawierające kortykosteroidy. Jeśli chory nie reaguje na leczenie kroplami, kortykosteroidy podaje się w postaci zastrzyków podspojówkowo lub, rzadziej w przypadku zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej, okołogałkowo. W takich warunkach czas ich działania wynosi od kilku tygodni do 3 miesięcy. Jeżeli leki miejscowe nie zadziałają w dostatecznym stopniu, terapię można uzupełniać lub zastępować ogólnym leczeniem kortykosteroidami. Doustną terapię kortykosteroidami wdraża się w przewlekłym zapaleniu błony naczyniowej, które zagraża utratą wzroku. Ponadto w leczeniu stosuje się leki rozszerzające źrenicę. W przypadku zapaleń spowodowanych przez wirusa opryszczki i półpaśca konieczne jest dodatkowe stosowanie doustne leku przeciwwirusowego – acyklowiru.
W przypadku heterochromatycznego zapalenia Fuchsa nie ma skutecznego leczenia samego zapalenia, ponieważ podawanie kortykosteroidów nie przynosi oczekiwanej poprawy. Leczenie ogranicza się zatem do leczenia powikłań.
Zobacz także: Zapalenie błony naczyniowej oka
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Ocenia się, że rokowanie jest najkorzystniejsze w zapaleniach ostrych, zwłaszcza występujących po raz pierwszy, jednak mimo skutecznego wyleczenia epizodu zapalenia, choroba ta ma charakter nawracający i u części osób powraca z różną częstością. Natomiast w przypadku zapaleń przewlekłych rokowanie jest niepewne i w dużej mierze zależy od powstania powikłań i od powodzenia ich leczenia. Najczęstszymi powikłaniami zapalenia przedniego odcinka błony naczyniowej są zrosty tylne między tęczówką i soczewką, które mogą spowodować zaburzenia przepływu cieczy wodnistej w oku, doprowadzając do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego i jaskry wtórnej.
Kolejnym częstym powikłaniem zapalenia błony naczyniowej jest zaćma wikłająca, która powoduje spadek ostrości widzenia.
Najcięższym powikłaniem w przebiegu długotrwałego, nawracającego lub nieleczonego zapalenia jest zmniejszenie wydzielania cieczy wodnistej, doprowadzające do znacznego obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego i do zaniku gałki ocznej.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?
Bardzo ważna jest wiedza pacjenta dotycząca jego choroby, a zwłaszcza świadomość, że ma ona charakter nawrotowy. Równie ważne są systematyczne kontrole okulistyczne – ich częstość ustala prowadzący lekarz okulista – nie mniej jednak w każdym przypadku obniżenia ostrości widzenia należy niezwłocznie skontaktować się ze specjalistą.
Co robić, aby uniknąć zachorowania?
Nie ma sposobów uniknięcia zachorowania.