×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Otwór plamki

dr hab. med. Jerzy Mackiewicz, dr med. Joanna Dolar-Szczasny
Klinika Chirurgii Siatkówki i Ciała Szklistego Katedry Okulistyki Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Co to jest i jakie są przyczyny?

Otwór plamki jest to ubytek siatkówki w jej centralnej części zwanej plamką. Najczęściej powstaje spontanicznie pod wpływem procesu kurczenia się ciała szklistego, które wypełnia gałkę oczną. Procesy obkurczania ciała szklistego postępują fizjologicznie wraz z wiekiem i wiążą się ze zmianą struktury włókien będących częścią składową ciała szklistego. Jeśli temu procesowi towarzyszy patologiczne przyleganie ciała szklistego do siatkówki w rejonie plamki, dochodzi do trakcji (inaczej do pociągania siatkówki), co powoduje powstanie otworu.

Stadia choroby obejmują:
1a – odwarstwienie dołeczka, cysta (torbiel) plamki. Styczne siły pociągające ciało szkliste prowadzą do uniesienia obszaru dołka. Klinicznie powoduje to uwidocznienie się barwnika w dołku - ksantofilu.
1b – uniesienie dołeczka obejmuje także obszar okołodołkowy, co powoduje że okrągły obszar widocznego ksantofilu przybiera kształt żółtawej obręczy. Utrwalone trakcje w rejonie dołka powodują destabilizację w warstwach dołeczka.
2 – jest to pierwsze stadium z pełnościennym otworem plamki (tj. obejmującym wszystkie warstwy siatkówki) i wielkością mniejszą niż 400µm. Na tym etapie nad otworem widoczne może być tzw. pseudowieczko, które powstaje jako wynik spontanicznego uwolnienia trakcji szklistkowo-siatkówkowej w rejonie dołka.
3 – wielkość pełnościennego otworu jest większa niż 400µm.
4 – pełnościennemu otworowi plamki towarzyszy zupełne odłączenie ciała szklistego w rejonie plamki i nerwu wzrokowego

Przyczyny

  • Trakcje szklistkowo-siatkówkowe. Uważa się, że trakcje szklistkowo-siatkówkowe mają udział w powstawaniu idiopatycznych otworów plamki
  • Uraz. U około 6% pacjentów po urazach rozwija się otwór plamki.
  • Postępująca wysoka krótkowzroczność. U pacjentów z wysoką krótkowzrocznością może rozwijać się rozwarstwienie dołka i/ lub otwór warstwowy (tj. taki, który nie obejmuje wszystkich warstw siatkówki), co może doprowadzić do powstania pełnościennego otworu plamki. U 31% pacjentów z rozpoznanym rozwarstwieniem dołka występuje otwór plamki.

Jak często występuje?

Typowo choroba występuje między szóstą a ósmą dekadą życia, częściej u kobiet niż u mężczyzn. Częstość występowania po 55. rż. wynosi 3,3 przypadki na 1000 osób. Szczyt występowania otworów plamki przypada na siódmą dekadę życia. W młodym wieku może wystąpić u chorych z krótkowzrocznością. Ryzyko pojawienia się w ciągu 5 lat schorzenia w drugim oku wynosi 16%.

Jak się objawia?

W początkowym stadium pacjent zauważa w centralnym polu widzenia przymglenie lub zniekształcenie obrazu (tzw. metamorfopsje). Pogarsza to znacznie zdolność czytania. W późniejszych stadiach ostrość wzroku bardzo się obniża. Powstaje tzw. mroczek centralny spowodowany brakiem komórek fotoreceptorowych w centralnym miejscu siatkówki (zob. Test Amslera).


Ryc. 1. Objawy sugerujące zmiany w plamce – krzywienie się linii (metamorfopsje) oraz mroczek centralny (scotoma).


Co robić w razie wystąpienia objawów?

W przypadku wystąpienia objawów należy skontaktować się z lekarzem okulistą, aby wykluczyć inne schorzenia siatkówki i określić stadium zaawansowania choroby.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Lekarz może rozpoznać chorobę, badając dno oka wziernikiem lub w lampie szczelinowej (zob. Badanie w lampie szczelinowej). Pomocny w badaniu jest test Amslera. Ponadto stosuje się test Allena-Watzkego, w którym pacjent patrzący w trakcie badania w lampie szczelinowej na wąską wiązkę światła widzi przerwę pośrodku pasma tego światła.

Bardzo pomocnym badaniem, pozwalającym dodatkowo określić stadium choroby, jest optyczna koherentna tomografia (OCT) siatkówki. W badaniu tym widoczne są wszystkie warstwy siatkówki i w zależności od stadium możemy określić czy otwór jest pełnościenny, jaką ma wielkość oraz czy ciało szkliste przylega do siatkówki w rejonie plamki.


Ryc. 2. Otwór plamki w optycznej koherentnej tomografii (OCT).

Jakie są sposoby leczenia?

Obecnie nie są dostępne środki farmakologiczne ograniczające postęp tej choroby. Początkowe jej stadium wymaga jedynie obserwacji, ponieważ zdarza się, że otwór zamyka się samoistnie. Badania wykazują, że ok. 50% otworów w stadium 1a i 1b może ulec samoistnemu wyleczeniu, co widoczne jest zarówno w obrazie klinicznym jak i subiektywnie w postaci poprawy objawów zauważanych przez pacjenta.

Otwory plamki w stadium 2 w większości przypadków postępują dalej do stadium 3, a następnie 4. Rzadko zdarzają się przypadki samoistnego zamknięcia się otworu pełnościennego (0-10%). W stadiach bardziej zaawansowanych (tj. przy obecności otworów pełnościennych) stosuje się leczenie chirurgiczne. Wykonywana operacja nazywana jest witrektomią. Polega ona na usunięciu ciała szklistego i uwolnieniu trakcji między ciałem szklistym a siatkówką w plamce. Następnie do wnętrza oka podaje się specjalny gaz. Po zabiegu pacjent powinien przez pierwsze dwa dni utrzymywać głowę w pozycji do dołu, aby gaz ten dociskał siatkówkę w obszarze plamki i pomagał w procesie zamknięcia się otworu.

Powikłania jaki mogą wystąpić po leczeniu operacyjnym to: odwarstwienie siatkówki (2-14%), jatrogenne otwory siatkówki, powiększenie otworu plamki, uszkodzenie toksyczne plamki, pooperacyjny wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz rozwój zaćmy.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Zamknięcie otworu po leczeniu operacyjnym następuje w ok. 92–100%. Poprawę ostrości wzroku uzyskuje się w ok. 80% przypadków, ale zazwyczaj proces poprawy widzenia trwa około rok.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenie?

Okresowo (co pół roku) należy zgłaszać się na badania kontrolne do lekarza okulisty.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Profilaktyka tego schorzenia jest nieznana.

16.01.2014
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta