Co to jest i jakie są przyczyny?
Spojówka jest przezroczystą, cienką błoną pokrywającą powierzchnię gałki ocznej oraz wewnętrzną powierzchnię powiek (zobacz: Budowa narządu wzroku).
Zapalenie spojówek występuje u każdej dorosłej osoby przynajmniej raz w życiu, a z reguły o wiele częściej.
Najczęstszą przyczyną stanów zapalnych spojówki u dorosłych są:
- zmiany alergiczne,
- zespół suchego oka,
- zakażenia bakteryjne.
Inne mikroorganizmy, jak wirusy i chlamydie, wywołują zapalenie spojówek o wiele rzadziej. Większość zapaleń spojówek u dorosłych, pomimo niepokojącego wyglądu zewnętrznego, nie powoduje trwałych zmian w gałkach ocznych ani pogorszenia widzenia.
Jak często występuje?
W 9 krajach Europy Centralnej i Wschodniej przeprowadzono ostatnio badania epidemiologiczne, które wykazały, że pacjenci z zapaleniem spojówek stanowią 15–44% chorych zgłaszających się do lekarza okulisty oraz 8–39% pacjentów przyjmowanych przez lekarzy rodzinnych.
Jak się objawia?
| Tabela 1. Podstawowe dolegliwości zgłaszane przez chorych w stanach zapalnych spojówek |
|---|
|
świąd oczu → alergiczne zapalenie spojówek pieczenie → zespół suchego oka lepka wydzielina ropna → bakteryjne zapalenie spojówek |
| Tabela 2. Diagnostyka najczęściej spotykanych zmian zapalnych spojówek | ||||
|---|---|---|---|---|
| Typ zapalenia | Najczęstsza przyczyna | Czas trwania | Główne objawy kliniczne | Objawy ogólne / uwagi |
| Alergiczne | alergeny | cały rok z zaostrzeniami na wiosnę | bardzo duży świąd, wydzielina surowicza, umiarkowane przekrwienie | najczęściej zapalenie alergiczne błony śluzowej nosa, alergiczne zmiany skórne, rzadziej astma oskrzelowa |
| Zespół suchego oka | zaburzenia filmu łzowego | cały rok | pieczenie, wydzielina surowicza, umiarkowane przekrwienie | często występuje u kobiet w okresie menopauzy oraz towarzyszy chorobom autoimmunologicznym (zapalenie stawów, kolagenozy, twardzina skórna), dermatologicznym (pemfigoid) oraz neurologicznym (choroba Parkinsona); może występować po zabiegach (laserowej korekcji wad wzroku - zabiegi refrakcyjne rogówki) oraz stosowaniu ogólnym różnych leków (np. przeciwhistaminowych, antykoncepcyjnych, obniżających ciśnienie tętnicze, przeciwarytmicznych, przeciwmigrenowych, przeciwdepresyjnych). Często zmianom w oczach towarzyszy suchość w ustach | Bakteryjne | zazwyczaj paciorkowce i gronkowce | 5–7 dni | lepka, obfita wydzielina ropna i umiarkowane przekrwienie, czasami reakcja brodawkowa | brak/- |
| Chlamydiowe | Chlamydia trachomatis serotypy D-K | dłużej niż 3 tygodnie z zaostrzeniami i remisjami | wydzielina śluzowo-ropna, długi czas trwania zapalenia (dłużej niż 3 tyg.), odczyn grudkowy w spojówce, umiarkowane przekrwienie | zapalenie płuc i ucha, zapalenie szyjki macicy i/lub pochwy (kobiety), objawowe lub bezobjawowe zapalenie cewki moczowej (mężczyźni), powiększone przyuszne węzły chłonne; najczęściej przenoszone drogą kontaktów płciowych; konieczne jest zbadanie i równoczesne leczenie partnera/partnerki osoby chorej |
| Wirusowe | zazwyczaj adenowirusy, rzadziej wirus opryszczki pospolitej lub półpaśca | 2–3 tygodnie |
obfita wydzielina surowicza i odczyn grudkowy w spojówce, znaczne przekrwienie, krwotoki podspojówkowe; bardzo zakaźne; często zmiany rogówkowe: – adenowirusy: nacieki w postaci licznych białych plamek, punktowate – opryszczka: nacieki drzewkowe (widoczne najlepiej po zabarwieniu fluoresceiną) |
czasami w wywiadzie przebyte ostatnio zapalenie górnych dróg oddechowych, zapalenie ucha lub zapalenie gardła, często powiększone przyuszne węzły chłonne |
| Podkreślono najbardziej charakterystyczne objawy dla danego typu zapalenia. | ||||
Co robić w razie wystąpienia objawów?
W razie podejrzenia o zapalenie spojówki należy zgłosić się do lekarza okulisty celem wykonania badań diagnostycznych i rozpoczęcia leczenia.
Jak lekarz stawia diagnozę?
| Tabela 3. Zapalenie spojówek – wytyczne diagnostyczne | |
|---|---|
| Postać zapalenia spojówek | Sugerowane testy diagnostyczne |
| zespół suchego oka | rozpoznanie na podstawie występowania typowych objawów choroby w wywiadzie (pieczenie i suchość oczu) oraz badania: czasu przerwania filmu łzowego, wydzielania łez (test Schirmera), ocenę wysokości menisku łzowego, występowanie punktowych ubytków nabłonka rogówki w dolnej jej części lub w obrębie szpary powiekowej oraz fałdów spojówki równoległych do krawędzi powieki |
| bakteryjne | rozpoznanie na podstawie wywiadu i badania oczu (ropna wydzielina powodująca sklejanie się brzegów powiek); bezpośrednie badania bakteriologiczne lub posiewy wskazane w: nawrotowych stanach zapalnych, u chorych niereagujących na leczenie oraz w przypadku wątpliwości diagnostycznych |
| wirusowe | rozpoznanie na podstawie wywiadu i badania oczu (obfita, surowicza wydzielina, odczyn grudkowy spojówek, okres trwania objawów do 3 tyg., towarzyszące zapalenia górnych dróg oddechowych; testy diagnostyczne (hodowle, immunodiagnostyka) można wykonać w przypadku trudności diagnostycznych |
| chlamydie | jeżeli rozpoznanie nie może być postawione na podstawie wywiadu i badania oczu (śluzowo-ropna wydzielina, odczyn grudkowy oraz przewlekły nawracający przebieg zapalenia), wskazane jest wykonanie badań cytologicznych wymazu z worka spojówkowego (ciałka Halberstädtera i Prowazeka), badanie bezpośrednie znakowanych fluoresceiną przeciwciał monoklonalnych lub PCR |
Jakie są sposoby leczenia?
Sposoby leczenia omówione są przy poszczególnych chorobach.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Rokowanie zostanie omówione są przy poszczególnych chorobach.
Co robić, aby uniknąć zachorowania?
Sposoby zapobiegania zostaną przedstawione przy omówieniu poszczególnych chorób.
