Woloocze

prof. dr hab. med. Bronisława Koraszewska-Matuszewska
Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 5
Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice

łac. buphthalmus

Co to jest i jakie są tego przyczyny?

Nazwą woloocze określa się gałkę oczną, która w całości jest powiększona w porównaniu z gałką oczną o prawidłowych wymiarach. Dotyczy to praktycznie wszystkich jej elementów: rogówka ma większą średnicę, komora przednia jest pogłębiona, tęczówka może być szersza, oś przednio-tylna gałki ocznej jest nadmiernie długa, a twardówka rozciągnięta. Może występować w jednym oku lub obu oczach.

Woloocze jest najczęściej związane z wrodzoną jaskrą pierwotną. Powstaje ona w okresie płodowym, kiedy nieprawidłowo rozwijają się drogi odprowadzające z oka ciecz wodnistą (kąt komory przedniej, utkanie rogówkowo-twardówkowe, przyczep tęczówki). W ten sposób nadmiernie zwiększa się ciśnienie wewnątrzgałkowe, co prowadzi do rozciągnięcia ścian gałki ocznej wraz z rogówką, naczyniówką i siatkówką oraz zaniku nerwu wzrokowego. Część przypadków pierwotnej jaskry wrodzonej jest sporadyczna, część dziedziczona jest autosomalnie recesywnie z różną penetracją genu, czyli częstością dziedziczenia.

Inną przyczyną woloocza może być jaskra występująca w wadach wrodzonych gałki ocznej (np. beztęczówkowości) zmianach pourazowych u dzieci przed ukończeniem 2. roku życia oraz w zespołach chorób układowych organizmu np. w zespole Axenfelda-Riegera, Lowe’a, homocystynurii, anomalii Petersa.

Każdy typ jaskry może doprowadzić do ślepoty.

Jak często występuje?

Pierwotna jaskra wrodzona występuje u 1 noworodka na 10 000 żywo urodzonych dzieci. Częściej stwierdza się ją u chłopców (65%), u 70% pacjentów dotyczy obu oczu.

Jak się objawia?

Wśród objawów wrodzonej jaskry pierwotnej u noworodka, niemowlęcia lub starszego dziecka występują: światłowstręt, zaciskanie powiek, łzawienie, ból, zaczerwienienie oka lub oczu, powiększenie gałki lub gałek ocznych, płaczliwość. Jeśli wymienionych objawów się nie stwierdza, a dostrzegalna jest różnica w wielkości gałek ocznych lub obie gałki wydają się zbyt duże, należy przeprowadzić dokładne badanie okulistyczne.

Część przypadków woloocza objawia się tuż po urodzeniu, 80% – w pierwszych 12 miesiącach, pozostałe – do 2. roku życia. Jaskra wrodzona i spowodowana innymi przyczynami występująca w późniejszym okresie nie powoduje woloocza, ale też powinna być leczona wcześnie, ponieważ może być przyczyną ślepoty.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu i badania okulistycznego. W wywiadzie lekarz zbiera informacje na temat:

  • występowania jaskry u rodziców, rodzeństwa lub innych członków rodziny,
  • wszelkich wad wrodzonych u członków rodziny i u badanego dziecka;
  • przebiegu ciąży (choroby matki, przyjmowane leki, alkohol, inne używki);
  • terminu i sposobu rozwiązania ciąży (czy poród odbył się siłami natury, czy były powikłania, jaki był stan noworodka?).

Najlepiej przedstawić książeczkę zdrowia dziecka i wszystkie karty informacyjne z leczenia szpitalnego.

Badanie okulistyczne wymaga przede wszystkim określenia zdolności widzenia każdego oka osobno. W tym celu dobiera się metody odpowiednie do wieku dziecka: badanie poczucia światła, obserwacja wodzenia przez dziecko oczami za światłem lub wskaźnikiem (zob. Badanie ostrości wzroku u dzieci), tablice do badania uprzywilejowanego spojrzenia, tablice Snellena, log mar, VEP itp.

Badanie przedmiotowe polega na ocenie osadzenia, ustawienia i ruchomości gałek ocznych oraz stanu aparatu ochronnego: powiek i spojówek, które mogą być zaczerwienione i obrzękłe (zob. Badania ustawienia gałek ocznych/kąta zeza (synoptofor, listwy pryzmatyczne)). Należy zmierzyć średnicę rogówek i ich grubość w części centralnej oraz długość gałek ocznych w osi przednio-tylnej (biometria), która jest najczęściej znacznie dłuższa niż powinna być dla dziecka w danym wieku. Sprawdza się również reakcję źrenic na światło.

Badanie w lampie szczelinowej (biomikroskopie) pozwala stwierdzić, czy nabłonek i warstwa właściwa rogówki są obrzękłe (rogówka wygląda jak zaparowane lustro), czy widoczne są pęknięcia błony podstawnej (Descemeta) albo tzw. linie Haaba (wygojone pęknięcia). Komory przednie są zazwyczaj pogłębione. Jeśli przezroczystość rogówki nie jest upośledzona, można zbadać szczegóły we wziernikowaniu. Obraz tarczy nerwu wzrokowego może być prawidłowy (jeśli choroba trwa krótko) lub wykazywać zagłębienie jaskrowe. W takim wypadku rokowania odnośnie do zachowania widzenia mogą być gorsze.

Najważniejszym badaniem diagnostycznym jest zbadanie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Badanie przeprowadza się po znieczuleniu oka, u niespokojnego dziecka wykonuje się je nawet w narkozie.

Diagnostykę uzupełniają badania dodatkowe. USG gałek ocznych pozwala wykluczyć inne niż jaskra zmiany chorobowe. Jeśli rogówka jest przezroczysta, przeprowadza się gonioskopię, u kilkuletniego lub kilkunastoletniego dziecka OCT i pole widzenia (zob. Badanie kąta przesączania [gonioskopie]Badanie pola widzenia [perymetria]).

Jakie są sposoby leczenia?

W leczeniu wrodzonej jaskry pierwotnej i innych jej postaciach stosuje się leki przeciwjaskrowe. Podaje się je przez krótki czas miejscowo, a niekiedy również ogólnie. Celem takiego postępowania jest przygotowanie dziecka do koniecznej operacji w znieczuleniu ogólnym. Leczenie operacyjne ma na celu udrożnienie drogi fizjologicznego przepływu cieczy wodnistej (np. goniotomia) lub wytworzenie nowej drogi jej odpływu (np. trabekulektomia). Powoduje normalizację ciśnienia wewnątrzgałkowego, a tym samym usuwa przyczynę omawianej choroby. Skutecznie wykonane zabiegi chirurgiczne w jaskrze znacznie poprawiają stan oka i jego widzenie.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Celem leczenia operacyjnego jest regulacja odpływu cieczy wodnistej z oka, a tym samym normalizacja ciśnienia wewnątrzgałkowego. Czynność oka (wzrok, pole widzenia, czułość siatkówki) i stan nerwu wzrokowego zależą od zaawansowania zmian jaskrowych w chwili operacji. Toteż im szybciej zostanie ona przeprowadzona, tym lepsze i trwalsze będą jej wyniki. Zazwyczaj wystarcza jeden zabieg oraz stosowanie miejscowego leczenia przeciwjaskrowego. W razie konieczności operację można powtarzać. Leki zakraplane do oka to beta-adrenolityki (np. 0,25–0,5% timolol 2 razy dz.), leki zmniejszające produkcję cieczy wodnistej (np. 2% dorzolamid 3 razy dz.), leki zwiększające odpływ cieczy wodnistej z gałki ocznej w wybranych przypadkach (np. latanoprost). W razie potrzeby można stosować kombinację leków. Działają one jednak tylko określony czas i wymagają stałego podawania, co w jaskrze u niemowląt może być nieskuteczne i z uwagi na ich działania niepożądane niebezpieczne dla zdrowia ogólnego.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Po zakończeniu leczenia konieczne są regularne badania okulistyczne w terminach wyznaczanych przez lekarza. Mają one na celu kontrolę stanu anatomicznego i czynności oka, ciśnienia wewnątrzgałkowego, wyrównywania wad refrakcji oraz leczenia ewentualnego niedowidzenia. U starszych dzieci należy wykonywać badanie pola widzenia oraz OCT przedniego i tylnego odcinka oka.

UWAGA!

Badanie okulistyczne dziecka jest nieinwazyjne i niebolesne. Odbywa się w pozycji siedzącej i leżącej niemowlęcia lub dziecka, dlatego bezpośrednio przed badaniem nie należy ich karmić, poić i podawać słodyczy, aby uniknąć zachłyśnięcia. Przed badaniami wskazane jest okazanie okuliście książeczki zdrowia dziecka oraz kart informacyjnych z ewentualnego leczenia szpitalnego.
09.10.2015
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta