Naukowcy ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego (SUM) w Katowicach pracują nad nową metodą leczenia jaskry, głównej przyczyny nieodwracalnej ślepoty na świecie, z wykorzystaniem nowatorskiej terapii tzw. białkiem nieśmiertelności.
Fot. pixabay.com
"W naszych wieloletnich obserwacjach odkryliśmy, że białko regulatorowe o nazwie HuR, występujące w komórkach zwojowych siatkówki, może zahamować obumieranie tych komórek w przebiegu jaskry lub nawet pobudzić ich regenerację. HuR bywa nawet czasem nazywane białkiem nieśmiertelności, ponieważ komórki, w których jest obecne w dużych stężeniach, są bardziej odporne na czynniki uszkadzające. Dotyczy to na przykład komórek nowotworowych, w nich również stwierdzono obecność tego białka, które może przyczyniać się do ich oporności na chemioterapię" - powiedział kierownik projektu NCN dr Adrian Smędowski z Katedry Fizjologii Wydziału Lekarskiego SUM w Katowicach.
Badania, prowadzone przez kierowany przez niego zespół potwierdziły, że zawartość tego białka jest obniżona zarówno w siatkówkach pacjentów cierpiących na jaskrę, jak i u szczurów z jaskrą eksperymentalnie wywołaną do celów badawczych, co może być jednym z mechanizmów rozwoju tej choroby.
"Z wykorzystaniem najnowszych metod inżynierii genetycznej dostarczamy więc do oka dodatkowy gen, który odpowiada za produkcję białka HuR, aby zwiększyć jego zawartość w komórkach zwojowych siatkówki. Robimy to za pomocą iniekcji do ciała szklistego gałki ocznej. Nośnikiem dla genu są odpowiednio spreparowane wirusy, co jest sprawdzoną i bezpieczną metodą, powszechnie stosowaną również w terapiach genowych w różnych dziedzinach medycyny klinicznej, np. w kardiologii czy okulistyce" - wyjaśnił dr Smędowski.
Badania dotychczasowych terapii eksperymentalnych, prowadzonych na zwierzęcym modelu jaskry wykazały, że opracowane w Katowicach metody pozwalają znacznie zahamować progresję choroby, np. szczury traciły wzrok w przebiegu jaskry z bardzo wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym nie po 80, ale po 120 dniach - poinformował.
"Może się wydawać, że to niedużo, ale myśląc proporcjonalnie, okres, w którym szczur zachowuje wzrok, wydłuża się tu o połowę. W odniesieniu do realiów klinicznych mogłoby to oznaczać wymiar czasu mierzony w latach. To bardzo obiecujące wyniki" - podkreślił katowicki okulista.
Na ostateczne wyniki badań weryfikujących skuteczność i bezpieczeństwo tej terapii trzeba jednak jeszcze poczekać co najmniej kilka lat. Pozytywne wyniki stwarzają realną możliwość przeniesienia tej technologii do warunków klinicznych i rozpoczęcia terapii klinicznych u ludzi.
Na projekt badający eksperymentalną terapię śląscy naukowcy pozyskali grant z Narodowego Centrum Nauki na lata 2018-2021 w wysokości prawie 1,2 mln zł. Projekt realizowany będzie w Katedrze Fizjologii w Katowicach przez zespół badawczy w składzie: dr Adrian Smędowski, dr Marita Pietrucha-Dutczak i prof. Joanna Lewin-Kowalik.
Szacuje się, że około 70 milionów osób na świecie cierpi z powodu jaskry. Rocznie przybywa około 7,5 mln nowych zachorowań, a całkowita liczba chorych na jaskrę może osiągnąć 76 milionów w 2020 i nawet 112 milionów w 2040 roku. Podstępny charakter tej choroby jest związany przede wszystkim z faktem, iż˙ we wczesnych stadiach przebiega ona bezobjawowo, powodując powolną utratę obwodowych części pola widzenia. Choroba zaczyna być dostrzegalna, kiedy ograniczenie pola widzenia jest znaczne i wpływa na codzienne funkcjonowanie chorych.
Przyczyną wyraźnego wzrostu częstości występowania tej choroby jest globalny proces starzenia się społeczeństwa oraz choroby cywilizacyjne – przede wszystkim cukrzyca i choroby sercowo-naczyniowe. W Polsce problem jaskry szacunkowo dotyczy liczby około 700 tys. osób, z czego - przypuszcza się - nawet połowa nie wie o chorobie.
Dlatego dr Smędowski, który jest również praktykującym lekarzem okulistą z Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego im. prof. K. Gibińskiego w Katowicach, specjalizującym się w diagnostyce i leczeniu jaskry - przypomina, że tak naprawdę każdy powyżej 40. roku życia powinien przejść badanie przesiewowe w kierunku jaskry, a przynajmniej badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego. Dotyczy to szczególnie osób, u których występowała jaskra w rodzinie, osób chorujących na cukrzycę, choroby sercowo-naczyniowe, czy osób z wysoką krótkowzrocznością lub nadwzrocznością.
Odbywający się w dniach 11-17 marca 2018 „Światowy Tydzień Jaskry” jest doskonałą okazją do odbycia takich badań przesiewowych w ramach akcji organizowanej przez Polskie Towarzystwo Okulistyczne – „Polscy Okuliści Kontra Jaskra”.
