Opis badania
Do pomiaru kąta zeza służą test Hirschberga, listwa prazmatyczna i synoptofor.
Test Hirschberga
Badający może oszacować kąt zeza przy pomocy testu Hirschberga. Oceny dokonuje się na podstawie położenia odbicia punktowego źródła światła (np. małej latarki lub wziernika okulistycznego trzymanego w niewielkiej odległości od badanej osoby) na rogówkach obu oczu. W prawidłowych warunkach odbicia te widoczne są na środku źrenicy, natomiast w przypadku zeza odbijają się w innym miejscu. Jeżeli odbicie światła pada na miejsce odpowiadające brzegowi średnio szerokiej źrenicy, to kąt zeza wynosi ok. 10 stopni, jeśli jest przesunięte na obszar tęczówki, wynosi on 20 stopni, a jeżeli znajduje się przy rąbku rogówki – 30 stopni.
Listwy prazmatyczne
Kąt zeza można też zbadać za pomocą listew pryzmatycznych. Światło przechodzące przez pryzmaty ulega przesunięciu w jednym kierunku. Jeśli oświetla się rogówki obu oczu i obserwuje na nich położenie odbicia światła, to wykorzystując listwę z pryzmatami o różnych mocach można poszukiwać pryzmatu o takiej mocy, aby odbicie światła na rogówce w oku zezującym znalazło się – podobnie jak w oku niezezującym – na środku rogówki. Uzyskaną wartość kąta zeza podaje się wówczas w dioptriach pryzmatycznych. Dla oceny kąta można także wykorzystać fakt pojawiania się u zezujących osób, u których naprzemiennie zasłania się i odsłania oczy, tzw. ruchów nastawczych oczu. Moc pryzmatów zwiększa się tak długo, aż ustaną ruchy nastawcze (tzw. pryzmatyczny test naprzemiennego zasłaniania i odsłaniania oczu). Kąt zeza podaje się w dioptriach pryzmatycznych.
Ryc. Listwy prazmatyczne
Synoptofor
Kąt zeza można zbadać również przy użyciu synoptoforu. Synoptofor to aparat składający się z dwóch tub, do których wkłada się odpowiednie obrazki widziane osobno przez każde oko. Obrazki można oświetlać jednocześnie lub każdy oddzielnie. Badany opiera czoło i brodę na podpórce, co zapewnia odpowiednie ustawienie głowy i oczu. Umieszczone na specjalnych ramionach tuby synoptoforu przesuwa się i ustawia pod pewnym kątem, tak aby odbicia światła pochodzącego z tub synoptoforu znalazły się na środku rogówek jednego i drugiego oka. Odchylenie ramienia synoptoforu odczytuje się na skali i w ten sposób określa się obiektywny kąt zeza. Kąt ten można również zbadać, obserwując ruchy nastawcze gałek ocznych. Do tub synoptoforu wkłada się w zależności od ostrości wzroku badanego odpowiedniej wielkości obrazki i ustawia je tak, by odbicia światła pochodzące z synoptoforu znajdowały się na środku obu rogówek, a badany uważnie fiksuje jeden z obrazków. Następnie gasi się ten obrazek i obserwuje drugie oko. Jeśli obserwuje się jego ruch nastawczy, gdy podejmuje fiksację obrazka widzianego w drugiej tubie, to ramiona synoptoforu przesuwa się dalej, tak aby po naprzemiennym zapalaniu i gaszeniu światła przed oczami nie następował ruch nastawczy. Kąt ustawienia ramion jest kątem zeza.
Synoptofor może służyć ponadto do badania stopnia obuocznego widzenia:
- jednoczesnej percepcji (zdolności jednoczesnego widzenia dwóch różnych obrazów powstających na siatkówkach obu oczu),
- fuzji (ośrodkowego procesu pozwalającego na złączeniu się dwóch obrazów z siatkówek oczu w jeden),
- stereopsji (widzenia przestrzennego wywołanego przez fuzję dwóch obrazów padających na nieznacznie różne miejsca siatkówek).
Jak się przygotować do badania?
Na badanie należy przynieść ze sobą dobrze dobrane okulary lub recepty na okulary z wcześniejszych badań. Dzieci, u których planuje się przeprowadzenie badania, warto wcześniej przyzwyczajać do patrzenia przez małe otwory (np. w formie różnych zabaw), tak aby nie były przestraszone koniecznością oparcia brody i czoła na aparacie i patrzenia przez tuby.
Wskazania do badania
Badanie wykonuje się w przypadku zeza lub jego podejrzenia, jak również przy stwierdzonych zaburzeniach widzenia przestrzennego.
Możliwe sytuacje/powikłania po badaniu
Badanie nie wiąże się z żadnym ryzykiem działań niepożądanych
