×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dystrofie rogówki

dr n. med. Arkadiusz Pogrzebielski
Ośrodek Chirurgii Oka Prof. Zagórskiego w Krakowie
Oculus - Krakowskie Centrum Okulistyczne, Kraków
Scanmed, Szpital św. Rafała w Krakowie

Co to jest i jakie są przyczyny?

Dystrofie rogówki to choroby dziedziczne, które występują zwykle w obu oczach. Powstają wskutek genetycznego uszkodzenia pierwotnie prawidłowych komórek rogówki. Uszkodzenia te u części pacjentów w ogóle nie postępują, a u niektórych postępują powoli, prowadząc do zmiany wyglądu komórek oraz ich funkcjonowania, a w konsekwencji do zmian funkcji rogówki. Sposób dziedziczenia choroby, czas jej ujawnienia się, objawy, przebieg i rokowanie zależą od typu uszkodzenia genetycznego. Podobne zmiany mogą występować u innych członków rodziny.

Podziału dystrofii rogówki dokonuje się obecnie na podstawie testów molekularno-genetycznych.

Przykłady mutacji powodujących dystrofię rogówki:
a) w rogówkowo specyficznym genie K3/K12 powodują dystrofię nabłonka rogówki (zespół Meesmanna i Wilkego – dziedziczenie AD)
b) w genie TGFBI-H3 powodują zmiany w keratoepitelinie (białku rogówki) i dotykają nabłonka i istoty właściwej rogówki (dystrofie ziarniste, dystrofie siateczkowate – dziedziczenie AD)
c) w genie COL 8 A2 powodują zmiany kolagenu typu VIII i prowadzą do chorób śródbłonka rogówki (dystrofia Fuchsa, dystrofia polimorficzna tylna – dziedziczenie AD z różną penetracją)
d) w genie CHST 6 powodują postępujące zmętnienie wszystkich warstw rogówki (dystrofia plamkowa rogówki – dziedziczenie AR)
e) w genie GSN są przyczyną uszkodzenia białka gelsoliny i wywołują dystrofię siateczkowatą typu II (Meretoja; dziedziczenie AD).

W przypadku części dystrofii nie udało się do tej pory zidentyfikować genów odpowiedzialnych za rozwój choroby.

Starszy podział tej zróżnicowanej grupy chorób opiera się na umiejscowieniu zmian w poszczególnych warstwach rogówki.

1. Dziedziczne choroby obejmujące nabłonek rogówki:
a) dystrofia nabłonka Meesmanna i Wilkego
b) dystrofia nabłonkowa dziedziczona wraz z płcią
c) dystrofia komórek podstawnych i błony podstawnej nabłonka (Guerry i Cogana).


Ryc. Przekrój rogówki. 1 – błona graniczna przednia, 2 – nabłonek przedni rogówki, 3 – zrąb rogówki (istota właściwa rogówki), 4 – blaszka graniczna tylna (błona Descemeta), 5 – śródbłonek.

2. Dziedziczne choroby rogówki ze zmianami pod nabłonkiem rogówki:
a) postacie ziarniste
– Typ I – dystrofia ziarnista (Groenouwa typ I)
– Typ II – dystrofia ziarnista (Reisa i Bucklersa)
– Typ III – dystrofia ziarnista (Avellino)
– Typ IV – dystrofia Thiela i Behnkego
– Typ V – dystrofia ziarnista (odmiana francuska)
b) postacie siateczkowate
– Typ VI – dystrofia siateczkowata typ I
– Typ VII – dystrofia siateczkowata typ Ia
– Typ VIII – dystrofia siateczkowata typ III
– Typ IX – dystrofia siateczkowata typ IIIa
– Typ X – dystrofia siateczkowata typ IIIb
– Typ XI – dystrofia siateczkowata typ VI
– Typ XII – dystrofia siateczkowata typ V
– Typ XIII – dystrofia siateczkowata typ VI
c) plamkowa dystrofia rogówki.

3. Dziedziczne choroby rogówki obejmujące śródbłonek rogówki:
a) dystrofia rogówki Fuchsa
b) dystrofia polimorficzna tylna.

Jak często występuje?

Dystrofie rogówki występują rzadko. Spośród nich najczęściej spotyka się dystrofię błony podstawnej nabłonka rogówki (Guerry i Cogana).

Jak się objawia?

Kliniczne objawy dystrofii rogówki są bardzo różne i zależą od jej typu oraz od stopnia zaawansowania choroby. Mogą one powodować okresowe dolegliwości bólowe, uczucie ciała obcego w oku, światłowstręt, łzawienie, pogorszenie widzenia (przymglenie, a nawet trwałe upośledzenie widzenia).

Co robić w razie wystąpienia objawów?

Pojawienie się objawów ze strony oczu wymaga specjalistycznego badania lekarskiego. Nie ma sposobów samodzielnego rozpoznania choroby i jej leczenia. Zarówno diagnostyką, jak i leczeniem dystrofii rogówki zajmują się często wyspecjalizowane ośrodki okulistyczne.

Jak lekarz stawia diagnozę?

W przypadku podejrzenia dziedzicznej choroby rogówki wskazane jest zebranie szczegółowego wywiadu rodzinnego i wykreślenie drzewa genealogicznego w celu odszukania innych członków rodziny, u których występowały objawy ze strony oczu. Standardowo ocenia się ostrość wzroku i mierzy ciśnienie wewnątrzgałkowe. Ponadto przeprowadza się badania w lampie szczelinowej, wykonując dokumentację fotograficzną i/lub rysunkową dotyczącą rozległości i położenia zmian w różnych warstwach rogówki (w nabłonku, pod nabłonkiem, w warstwie Bowmanna, w istocie właściwej, na poziomie błony Descemeta, w śródbłonku); zob. ryc.

Aby ustalić rozpoznanie, konieczne może być pobranie tkanki rogówki do badań histopatologicznych i wykorzystanie odpowiednich barwień do badań molekularno-genetycznych.

Jakie są sposoby leczenia?

Po ustaleniu rozpoznania leczenie dostosowuje się do określonego typu dystrofii, stadium zaawansowania zmian oraz objawów, które powodują. U części chorych nie ma konieczności żadnego leczenia. Jeśli dochodzi do obrzęku nabłonka rogówki, stosuje się środki hipertoniczne (np. 5% roztwór NaCl) w postaci kropli lub maści, miękkie soczewki kontaktowe i/lub obniża się ciśnienie wewnątrzgałkowe.

W przypadkach trwałego zmniejszenia przejrzystości rogówki konieczne może być przeszczepienie jednej z uszkodzonych warstw rogówki (keratoplastyka warstwowa) lub całej grubości rogówki (keratoplastyka drążąca).

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

W części przypadków trwałe wyleczenie nie jest możliwe i objawy choroby pojawiają się nawet w przeszczepionej rogówce.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Wymagane są regularne kontrole lekarskie.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Dystrofie rogówki mają charakter genetyczny i nie ma sposobu, aby im zapobiec.

30.01.2014
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta