×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Druzy tarczy nerwu wzrokowego

prof. dr hab. n. med. Zofia Mariak, dr n. med. Iwona Obuchowska
Klinika Okulistyki
Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

Co to jest i jakie są przyczyny?

Druzy tarczy nerwu wzrokowego to zmiany wrodzone, charakteryzujące się powstawaniem hialinopodobnych złogów (nagromadzenie złogów zbudowanych z hialiny), umiejscowionych w części przedblaszkowej wewnątrzgałkowego odcinka nerwu wzrokowego (ryc. 1 oraz Budowa narządu wzroku). Do rozwoju druz dochodzi na skutek nieprawidłowego metabolizmu komórkowego włókien nerwu wzrokowego i odkładania w nich złogów wapnia. Z wiekiem powstałe kompleksy zlewają się ze sobą, formując druzy.


Ryc. 1. Powierzchowne druzy tarczy nerwu wzrokowego, zlokalizowane przed blaszką sitową.

Badania histologiczne dowodzą, że druzy tarczy nerwu wzrokowego przyjmują postać okrągłych, wielowarstwowych tworów wielkości 5–1000 µm. Duże złogi mogą być otoczone przez wiele mniejszych. Zmiany umiejscowione na powierzchni tarczy, które są widoczne w badaniu wziernikowym (oftalmoskopowym; zobacz: Wziernikowanie dna oka), określa się mianem druz widocznych (powierzchownych), a te położone głębiej, na poziomie blaszki sitowej (zob. Budowa oka) – to druzy ukryte (głębokie). Leżące w sąsiedztwie druz włókna nerwu wzrokowego wykazują różnego stopnia zmiany zwyrodnieniowe (degeneracyjne), w tym utratę osłonki mielinowej. Są one wynikiem ucisku twardych, uwapnionych ciał, jakimi są druzy, na włókna nerwowe.

Jak często występuje?

Częstość występowania druz tarczy nerwu wzrokowego w populacji wynosi 0,5–2%. W blisko 75–80% przypadków zmiany są obustronne. Wśród pacjentów z druzami około 60–70% stanowią kobiety.

Jak się objawia?

W wielu przypadkach druzy tarczy nerwu wzrokowego nie dają żadnych objawów. U 1/4 pacjentów występują niewielkie zaburzenia ostrości wzroku. Najczęstszym objawem druz są jednak ubytki w polu widzenia, których pacjent może czasem nie zauważać, szczególnie gdy zmiany są tylko w jednym oku i pole widzenia drugiego oka je rekompensuje. Częstość występowania zaburzeń pola widzenia określa się na około 60–88%. Najbardziej typowe zmiany przy badaniu pola widzenia to poszerzenie fizjologicznie występującej u każdego człowieka plamy ślepej (ryc. 2), ubytki łukowate, odpowiadające przebiegowi włókien nerwowych (ryc. 3) oraz koncentryczne zawężenie obwodowego pola widzenia (ryc. 4).



Ryc. 2. Statyczne pole widzenia – poszerzenie plamy ślepej w oku z druzami tarczy nerwu wzrokowego.


Ryc. 3. Statyczne pole widzenia – mroczek łukowaty w oku z druzami tarczy nerwu wzrokowego.


Ryc. 4. Statyczne pole widzenia – uogólnione zawężenie pola widzenia w oku z druzami tarczy nerwu wzrokowego.

W kilku procentach przypadków druzy tarczy nerwu wzrokowego mogą się wiązać z rozwojem powikłań naczyniowych, takich jak: przednia niedokrwienna neuropatia nerwu wzrokowego, zator tętnicy środkowej siatkówki lub zakrzep żyły środkowej siatkówki (zob. Zakrzep żył siatkówki). W tych przypadkach dochodzi do znacznych zaburzeń ostrości wzroku, a ryzyko trwałej utraty widzenia jest bardzo duże.

Co robić w razie wystąpienia objawów?

Choroba nigdy nie zaczyna się nagle. Pacjent z druzami tarczy nerwu wzrokowego rzadko trafia do okulisty, chyba że zaniepokoją go objawy upośledzenia widzenia, które są najczęściej związane z rozwojem powikłań. Warto zatem poddawać się okresowo przesiewowym badaniom okulistycznym.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Rozpoznanie druz tarczy nerwu wzrokowego odbywa się zazwyczaj przypadkowo, w trakcie rutynowej kontroli okulistycznej. Wiele osób, które nie obserwują żadnych dolegliwości związanych z obecnością druz, nie wie o tej chorobie, zanim nie trafi do okulisty z innego powodu, np. w celu dobrania okularów do czytania.

Podstawą rozpoznania druz tarczy nerwu wzrokowego jest jej wygląd. Objawy, które sugerują obecność druz, to:

  • uniesienie tarczy, która przybiera jasnożółty kolor,
  • wypełnienie fizjologicznego zagłębienia tarczy (zob. Budowa narządu wzroku),
  • nierówny, grudkowaty obrys brzegów tarczy,
  • nieprawidłowy układ i krętość naczyń w obrębie tarczy (ryc. 5 i 6).


Ryc. 5. Druzy tarczy nerwu wzrokowego w badaniu oftalmoskopowym: tarcza bladożółta, z wypełnionym zagłębieniem fizjologicznym i nierównymi, „grudkowatymi” brzegami.

Ryc. 6. Druzy tarczy nerwu wzrokowego w badaniu oftalmoskopowym: tarcza bladożółta, z wypełnionym zagłębieniem fizjologicznym i nierównymi „grudkowatymi” brzegami.

Ryc. 7. Druzy tarczy nerwu wzrokowego w badaniu angiografii fluoreceinowej (faza późna – 11 minuta badania): widoczne „świecenie” tarczy z powodu wybarwienia jej fluoresceiną.


Ryc. 8. Druzy tarczy nerwu wzrokowego w badaniu ultrasonograficznym.


Ryc. 9. Druzy tarczy nerwu wzrokowego w badaniu ultrasonograficznym.


Ryc. 10. Druzy tarczy nerwu wzrokowego w badaniu tomografii komputerowej.












Druzy są łatwe do diagnostyki, o ile zmiany leżą powierzchownie, jednak tylko 40% druz jest dobrze widocznych na powierzchni tarczy, a w przypadku dzieci do 15. roku życia tylko 16%. Z wiekiem druzy stają się większe, silniej uwapnione, a te położone w głębszych warstwach tarczy nerwu II przemieszczają się ku powierzchni.

Gdy mamy do czynienia z druzami głębokimi, obraz tarczy może być niecharakterystyczny, co jest czasem określane mianem pseudoobrzęku. W takiej sytuacji rozpoznanie druz opiera się na badaniach dodatkowych:

  • angiografii fluoresceinowej (zobacz: Angiografia fluoresceinowa), w której stwierdza się charakterystyczną autofluorescencję (samoistne świecenie) druz we wczesnej fazie badania i znaczną hiperfluorescencję (świecenie tarczy wybarwionej fluoresceiną) w późnej fazie (ryc. 7);
  • badaniu ultrasonograficznym (USG), w którym druzy widoczne są jako mocno wysycone, hiperechogenne (nadmiernie odbijające ultradźwięki) ogniska na powierzchni lub w głębszych warstwach tarczy (ryc. 8 i 9);
  • badaniu tomografii komputerowej (TK; zob. Tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny w okulistyce), która pokazuje ograniczone, silnie uwapnione zmiany w obrębie tarczy nerwu wzrokowego (ryc. 10).

Jakie są sposoby leczenia?

Jak dotąd nie istnieją żadne skuteczne metody leczenia druz tarczy nerwu wzrokowego.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Druzy są to zmiany wrodzone, które pozostaną do końca życia. Nie można ich usunąć ani zahamować ich rozwoju.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?

Pacjent z druzami tarczy nerwu wzrokowego powinien znajdować się pod stałą kontrolą i przynajmniej raz w roku odwiedzić okulistę. Głównym celem wizyt kontrolnych jest wczesne wykrycie i ewentualne leczenie powikłań naczyniowych, którymi zagrożonych jest kilka procent chorych z druzami tarczy nerwu wzrokowego. Ponieważ druzy mogą występować rodzinnie, wskazane jest zbadanie najbliższej rodziny pacjenta, a w razie wykrycia podobnych zmian, należy objąć ją okresową kontrolą okulistyczną.

Odrębny problem diagnostyczny i terapeutyczny u pacjentów z druzami tarczy nerwu wzrokowego stanowi jaskra. Ze względu na podobne w obu chorobach zmiany w polu widzenia oraz obraz tarczy, który może maskować zaczynające się zmiany jaskrowe, istnieje ryzyko, że jaskra zostanie rozpoznana zbyt późno. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że uszkodzenie włókien nerwu wzrokowego przez druzy zwiększa ich podatność na uszkodzenie jaskrowe.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Nie istnieją żadne skuteczne metody zapobiegające rozwojowi druz tarczy nerwu wzrokowego.

20.02.2014
Zobacz także
  • Podstawowe badania funkcji nerwu wzrokowego
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta