Co to jest i jakie są przyczyny?
Nerw bloczkowy – najdłuższy i najcieńszy nerw czaszkowy – unerwia mięsień skośny górny oka. Porażenie nerwu IV najczęściej ma przyczyny wrodzone, chociaż objawy mogą się pojawiać dopiero w dorosłym wieku. Jednostronne lub obustronne porażenie nerwu IV może także powstać w związku z urazem głowy. Rzadko porażenie to spowodowane jest zaburzeniami naczyniowymi.
Jak często występuje?
Nie ma dokładnych statystyk częstości występowania porażenia nerwu bloczkowego.
Jakie są objawy uszkodzenia?
Głównym objawem porażenia nerwu IV jest ograniczenie skośnego ruchu oka w dół w przywiedzeniu. Oko z porażonym mięśniem ustawione jest wyżej niż zdrowe. Skręt gałki ocznej na zewnątrz (ekscyklorotacja) kompensowany jest przez pochylenie głowy w stronę przeciwnego ramienia. Występuje podwójne widzenie w postaci pionowego rozchodzenia się obrazów, które jest najintensywniejsze przy patrzeniu w dół i powoduje trudności na przykład przy schodzeniu po schodach.
Jak lekarz stawia rozpoznanie?
U chorych z porażeniem nerwu IV występuje charakterystyczny objaw Bielschowsky’ego, który pojawia się podczas pochylania głowy na bark po stronie chorego oka. Polega on na zbaczaniu ku górze oka z porażonym mięśniem skośnym górnym. U zdrowej osoby podczas pochylania głowy na bark oko po tej samej stronie wykonuje ruch skrętu do wewnątrz (tzn. ruch incyklorotacji), głównie na skutek działania mięśnia skośnego górnego. U chorego z porażeniem tego mięśnia rolę skręcania oka do wewnątrz przejmuje prawidłowo działający mięsień prosty górny chorego oka. Równocześnie jednak mięsień ten unosi oko, co manifestuje się wspomnianym zbaczaniem oka ku górze.
Jakie są sposoby leczenia?
Porażenie może ustępować nawet kilkanaście miesięcy. W celu zmniejszenia podwójnego widzenia podaje się niekiedy toksynę botulinową A do mięśnia skośnego dolnego chorego oka. Zabieg ten powoduje osłabienie działania mięśnia skośnego dolnego, który jest nadmiernie silny przy porażeniu mięśnia skośnego górnego, zmniejszenie wielkości kąta zeza oraz zmniejszenie lub ustąpienie podwójnego widzenia. Jeżeli nie ma dużego porażenia skręcania oka, można zastosować okulary pryzmatyczne. Często konieczne jest leczenie operacyjne mięśni chorego, a niekiedy też zdrowego oka, którego jednak nie powinno się podejmować przed upływem 6–12 miesięcy od pojawienia się porażenia.
Co zrobić po zakończeniu?
Chory wymaga okresowych kontroli okulistycznych.
Jak uniknąć zachorowania?
Nie ma sposobów zapobiegania wrodzonym i idiopatycznym porażeniom nerwu bloczkowego. Z uwagi jednak na fakt, że jedną z częstych przyczyn są urazy głowy, należy dążyć do zminimalizowania ich liczby przez odpowiednie zabezpieczenie głowy np. kaskiem ochronnym w czasie pracy czy jazdy na rowerze.