Co to jest i jakie są przyczyny?
Krwistek to obecność krwi w przedniej komorze gałki ocznej. Krew pojawia się w niej zazwyczaj na skutek urazu tępego lub ostrego.
W przypadku urazów tępych dochodzi do przednio-tylnego ściśnięcia oka, któremu towarzyszy rozciągnięcie twardówki. Wówczas krwawienie z reguły powstaje w naczyniach błony naczyniowej (ciała rzęskowego, naczyniówki lub tęczówki). Niekiedy ulega rozerwaniu sama tęczówka lub ciało rzęskowe.
Urazy ostre mogą prowadzić do mechanicznego uszkodzenia tkanek. Krwawienie z naruszeniem ciągłości naczyń krwionośnych w oku mogą wywołać zabiegi operacyjne lub laserowe. Może się ono pojawić zarówno w trakcie operacji, jak i po jej zakończeniu. Niekiedy krwistek występuje również samoistnie, wskutek tworzenia się nieprawidłowych naczyń krwionośnych w tęczówce (tzw. nowotwórstwo naczyniowe, inaczej rubeoza tęczówki, np. przy powikłaniach cukrzycowych lub wskutek niedokrwienia oka [zob. Zakrzep żyły środkowej siatkówki]), nieprawidłowej budowy ścian naczyń w tęczówce (żylaki, mikronaczyniaki tęczówki) oraz chorób nowotworowych, na przykład żółtaka młodzieńczego (xanthogranuloma iuvenile). Do jego powstania mogą prowadzić także: zaburzenia krzepnięcia, stosowanie leków przeciwzakrzepowych, zaburzenia czynności nerek lub wątroby, ciąża oraz niedokrwistość sierpowatokrwinkowa.
Jak często występuje?
W Polsce nie ma dostępnych wyników badań na temat częstości występowania krwistka. Ale na przykład w Stanach Zjednoczonych notuje się 17–20 przypadków krwistka na 100 tys. osób na rok. Większość przypadków pourazowego krwistka występuje u osób przed 20. rokiem życia, trzykrotnie częściej u chłopców. Najczęstszą przyczyną są urazy tępe spowodowane uderzeniem w oko.
Ryc. Krwistek
Jak się objawia?
Podstawowym objawem krwistka jest obecność krwi w przedniej komorze oka (między rogówką a tęczówką), którą można zauważyć nawet patrząc w lustro. Niekiedy towarzyszy temu pogorszenie widzenia, a jeśli krew powoduje znaczący wzrost ciśnienia wewnątrz gałki ocznej, także ból.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
Pacjent, który zauważył krew w przedniej komorze oka, powinien jak najszybciej zgłosić się do lekarza, który ustali dalsze postępowanie.
Jak lekarz stawia diagnozę?
W trakcie badania przeprowadzonego z użyciem lampy szczelinowej lekarz określa wielkość i ewentualne źródło krwawienia. W tym celu może użyć także gonioskopu, aby ocenić kąt przesączania (zob. Badanie kąta przesączania [gonioskopia]). W rzadkich przypadkach (np. obecności nieprawidłowych naczyń w tęczówce) konieczne może być wykonanie angiografii fluoresceinowej (zob. Angiografia fluoresceinowa) naczyń tęczówki. Natomiast zawsze konieczne jest badanie tylnego odcinka gałki ocznej, ponieważ w 57% przypadków krwistkowi towarzyszą uszkodzenia w tym obszarze.
Badań obrazowych nie wykonuje się w sposób rutynowy. Jeśli jednak istnieje podejrzenie obecności ciała obcego wewnątrzgałkowego, otwartej rany ściany gałki ocznej lub złamania struktur oczodołu, należy zlecić wykonanie tomografii komputerowej.
Jakie są sposoby leczenia?
Głównym sposobem leczenia krwistka jest leczenie zachowawcze. Ma ono na celu oczyszczenie przedniej komory z krwi, leczenie towarzyszących uszkodzeń tkanek oraz zmniejszenie prawdopodobieństwa ponownego krwawienia.
Leczenie chirurgiczne może być konieczne w przypadku, gdy mimo stosowania leków utrzymuje się wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe, które może grozić trwałym zmniejszeniem przezierności rogówki, lub gdy doszło do uszkodzenia nerwu wzrokowego.
W żadnym razie nie należy uciskać gałki ocznej, ponieważ może to spotęgować krwawienie. Pomocne jest uniesienie głowy pod kątem 30–45°. Nie wydaje się, aby konieczne było ograniczenie czytania przez chorych. Jeśli chory odczuwa ból, zaleca się zażywanie paracetamolu. Jednak nie należy stosować niesteroidowych leków przeciwbólowych, gdyż mogą zwiększać prawdopodobieństwo ponownego krwawienia. Miejscowo podaje się leki poszerzające źrenicę i porażające akomodację. Ogólnie stosuje się leki zmniejszające krwawienie (tzw. przeciwfibrynolityczne, np. kwas aminokapronowy lub kwas traneksamowy). Hospitalizacja może być potrzebna w przypadkach ciężkich urazów i ponownego krwawienia do przedniej komory oka.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Obecności krwi w przedniej komorze może wywołać różne powikłania: wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego, trwałe upośledzenie widzenia wskutek odkładania się barwnika krwi w rogówce (inkrustacja, inaczej imbibicja rogówki, powstanie tzw. zrostów tylnych między tęczówką a rogówką lub między tęczówką a przednią torebką soczewki (powoduje je odczyn zapalny oraz rozwój zaćmy.
Rokowanie dotyczące powrotu ostrości wzroku zależy od kilku czynników, m.in. uszkodzenia innych struktur gałki ocznej, pojawienia się ponownego krwawienia oraz wystąpienia powikłań w postaci zwiększonego ciśnienia wewnątrzgałkowego, trwałego wybarwienia rogówki lub zaniku nerwu wzrokowego. Powrót ostrości wzroku stwierdza się u około 75% pacjentów.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia?
Wskazane są okresowe kontrole.
Co robić, aby uniknąć zachorowania?
W populacji młodych ludzi w około 60% przypadków do powstania krwistka dochodzi w trakcie uprawiania sportu. Noszenie odpowiednich okularów ochronnych lub gogli wykonanych z poliwęglanów może się znacznie przyczynić do zmniejszenia liczby urazów oka i przypadków krwistka.
Chorzy na cukrzycę, niedokrwistość sierpowatokrwinkową oraz po przebytym niedokrwiennym zakrzepie żyły środkowej siatkówki powinni stosować się do zaleceń lekarskich dotyczących leczenia i regularnie się badać. W przypadku pojawienia się rubeozy tęczówki, która może być źródłem krwawienia oraz produkuje substancję pobudzającą wzrost nieprawidłowych naczyń w tęczówce, konieczne są zwykle zabiegi laserowe na siatkówce.
