×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Podwójne widzenie (diplopia)

dr hab. n. med. Anna Kubatko-Zielińska
Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej
Katedra Okulistyki
Pracownia Patofizjologii Widzenia i Neurookulistyki, UJ CM, Kraków

Co to jest i jakie są przyczyny?

Podwójne widzenie (łac. diplopia) może mieć charakter jednooczny lub obuoczny. Jednooczne podwójne widzenie może występować w podwichnięciu soczewki, w niezborności (astygmatyzmie), w przymgleniach rogówki, w początkowej zaćmie, w czasie leczenia nieprawidłowej korespondencji siatkówkowej i pozaśrodkowej fiksacji siatkówkowej, a także w zaburzeniach umysłowych.

W prawidłowych warunkach plamki w siatkówkach obu oczu odbierają ten sam obraz i w otaczającej człowieka przestrzeni jest on lokalizowany na wprost. Mówimy wówczas, że obie plamki korespondują ze sobą. Obrazy padające na nosową część siatkówki lokalizowane są w skroniowej części otaczającej przestrzeni, a odbierane skroniową częścią siatkówki umiejscawiane są w nosowej części przestrzeni. Tak więc nosowa część siatkówki jednego oka koresponduje ze skroniową częścią siatkówki drugiego oka. Obuoczne podwójne widzenie powstaje wówczas, gdy obrazy w prawym i lewym oku odbierane są przez niekorespondujące ze sobą miejsca w siatkówkach. Zanika ono przy zasłonięciu jednego oka.

Takie patologiczne podwójne widzenie powodują choroby, które są przyczyną nieprawidłowego ustawienia gałek ocznych lub zaburzają symetrię ich ruchów. Mogą to być niedowłady lub porażenia mięśni gałkoruchowych, guzy oczodołu, złamania oczodołu oraz ostry zez spowodowany dekompensacją zeza ukrytego. Jeżeli powyższe zaburzenia powstają u małego dziecka, wówczas dochodzi do tłumienia obrazu z chorego oka lub powstaje nieprawidłowa korespondencja siatkówkowa albo brak korespondencji. Dzięki tym obronnym mechanizmom podwójne widzenie zanika w krótkim czasie. U starszych dzieci, młodzieży i u dorosłych, na skutek mniejszej plastyczności ośrodkowego układu nerwowego, te obronne mechanizmy nie działają.

Podwójne widzenie patologiczne należy odróżnić od fizjologicznego, które występuje u wszystkich zdrowych osób, chociaż zwykle nie jest zauważane. W prawidłowych warunkach podczas fiksowania jakiegoś punktu, który widziany jest pojedynczo, wszystkie inne punkty położone bliżej i dalej niż punkt fiksowany, widziane są podwójnie. Obrazy punktu położonego bliżej niż punkt fiksowany padają w obu oczach na skroniowe części siatkówek, a te obszary nie korespondują ze sobą, i punkt widziany jest podwójnie. Z kolei obrazy punktu położonego dalej niż fiksowany punkt, padają na nosowe, niekorespondujące części siatkówek, i również widziane są podwójnie (zob. ryc.).

Podwójne widzenie
Ryc. W prawidłowych warunkach plamki w siatkówkach obu oczu odbierają ten sam obraz i w otaczającej człowieka przestrzeni jest on lokalizowany na wprost. Mówimy wówczas, że obie plamki korespondują ze sobą. Obrazy padające na nosową część siatkówki lokalizowane są w skroniowej części otaczającej przestrzeni, a odbierane skroniową częścią siatkówki umiejscawiane są w nosowej części przestrzeni. Tak więc nosowa część siatkówki jednego oka koresponduje ze skroniową częścią siatkówki drugiego oka. Przez punkty węzłowe układu optycznego obojga oczu można przeprowadzić koło. Wszystkie punkty w naszym polu widzenia leżące na tym kole padają na tzw. korespondujące punkty siatkówki i dlatego widzimy je pojedynczo. Koło to nazywane jest horopterem. Np. obraz leżącego na horopterze punktu A powstaje dokładnie w plamkach obojga oczu (a i a1), podobnie obraz punktu C powstaje na korespondujących ze sobą punktach siatkówki c i c1 – wszystkie te obrazy widzimy pojedynczo. Wraz z nieustannym ruchem naszych gałek ocznych ciągle zmienia się położenie horopteru. Zależy on od ustawienia naszych oczu oraz od punktu, na którym akurat fiksujemy nasz wzrok. Horopter nieustająco zmienia swoje położenie – oddala się i przybliża, przechyla, przesuwa na boki. Obrazy przedmiotu leżącego w punkcie B znajdującego się poza horopterem tworzą na siatkówce obrazy w punktach b i b1, a obrazy punktu D znajdującego się przed horopterem powstają w niekorespondujących punktach siatkówki d i d1. Jeśli punkty B lub D znajdą się w pewnej większej odległości od horopteru to widoczne są podwójnie – nazywa się to dwojeniem fizjologicznym. Jeśli umiejscowimy np. ołówek w pewnej odległości od oczu i popatrzymy nie na niego a w dal, to po chwili zaobserwujemy, że widzimy go podwójnie, a zamykając po kolei prawe i lewe oko możemy wyraźnie zauważyć odmienne położenie obrazów. Jeśli obserwowany przedmiot znajduje się w niewielkiej przestrzeni tolerancji przed horopterem lub tuż za nim (nazywanej przestrzenią Panuma), mimo że teoretycznie powinniśmy zobaczyć ten przedmiot podwójnie, to tak się nie stanie. Kora mózgowa jest w stanie zlać te obrazy w jeden, a widzenie stanie się stereoskopowe (przestrzenne, trójwymiarowe).

Jak często występuje?

Fizjologiczne podwójne widzenie zauważają u siebie tylko niektóre osoby i dzieje się tak rzadko. Patologiczne podwójne widzenie występuje dosyć często.

Jak się objawia podwójne widzenie?

Fizjologiczne podwójne widzenie cechuje się tym, że fiksowany punkt widziany jest pojedynczo, a podwójnie widziane są wszystkie inne punkty. Natomiast w przypadku podwójnego widzenia patologicznego podwójnie widziany jest punkt fiksowany.

U małych dzieci można podejrzewać podwójne widzenie, jeżeli dziecko zaczyna nieprawidłowo trzymać głowę lub gdy przymyka jedno oko. Dorosły chory stale widzi podwójnie, ewentualnie, przy niedużym podwójnym widzeniu, może się pojawić nieprawidłowe, wyrównawcze ustawienie głowy, gdyż dzięki niemu możliwe jest utrzymanie pojedynczego obuocznego widzenia, chociaż w części pola obuocznego spojrzenia. Okresowo pojawiające się podwójne widzenie może występować w dużym ukrytym zezie z tendencją do dekompensacji. Porażenie spojrzenia poziomego lub pionowego nie powoduje podwójnego widzenia.

Co robić w razie wystąpienia objawów?

Konieczne jest badanie okulistyczne oraz neurologiczne.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Okulista przeprowadza badania, których wyniki umożliwią stwierdzenie, jaki jest rodzaj podwójnego widzenia i które mięśnie działają nieprawidłowo. W tym celu przeprowadza badanie wielkości kąta zeza w 9 ustawieniach oczu, badanie lokalizacji w przestrzeni oraz badanie z użyciem smugi świetlnej pozwalające zapisać diplogram. Na diplogramie widoczne są obszary pola spojrzenia, w których występuje:

  • podwójne widzenie,
  • poziome lub pionowe rozchodzenie się obrazów,
  • odległość od siebie podwójnych obrazów obserwowanej smugi świetlnej.

Podczas badania podwójnego widzenia pacjent patrzy prawym i lewym okiem na smugę światła, mając czerwone szkło przed prawym okiem. Obrazy białej i czerwonej smugi świetlnej są połączone w obszarze pola spojrzenia, w którym podwójne widzenie nie występuje.

Jakie są sposoby leczenia?

Leczenie podwójnego widzenia powinno być przyczynowe. Jeżeli przyczyną jego wystąpienia jest porażenie mięśnia gałkoruchowego, to często konieczne okazuje się leczenie operacyjne mięśni. Można je jednak podjąć dopiero po upływie kilku miesięcy od pojawienia się objawów, gdyż niedowład może samoistnie ustępować, a podwójne widzenie zmniejsza się nawet do roku. Przy niewielkim odchyleniu oka i niewielkim podwójnym widzeniu można stosować okulary pryzmatyczne, które nie zmieniają ustawienia oka, ale przesuwają obraz z niewłaściwego miejsca siatkówki na plamkę i w ten sposób usuwają podwójne widzenie. W zezie porażennym podaje się też toksynę botulinową A do mięśnia antagonisty porażonego mięśnia chorego oka. Zabieg ten powoduje zmniejszenie kąta zeza porażennego, zmniejszenie podwójnego widzenia, zapobiega powstawaniu wtórnych zmian w mięśniach antagonistach i współpracujących. Najczęściej podaje się toksynę botulinową w podwójnym widzeniu spowodowanym porażeniem mięśnia prostego bocznego oka. W podwójnym widzeniu spowodowanym ostrym zezem wskazana jest operacja mięśni gałkoruchowych.

Co zrobić po zakończeniu?

Chory wymaga okresowych kontroli okulistycznych.

Jak uniknąć diplopii?

Często nie ma sposobów zapobiegania wielu chorobom prowadzącym do podwójnego widzenia.

29.03.2017
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta